یاسر روشن
احتمالا همه تا الان ماجرای عکس رو شنیدید. در دوران جنگ جهانی دوم ، نیروی هوایی آمریکا تلاش میکرد دلیل سقوط هواپیماهای خودشون رو بررسی کنه. هواپیماهایی که به پایگاه بازگشته بودند رو بررسی کردند و سعی میکردند قسمتهای گلوله خورده رو بررسی کنند و اونا رو مقام سازی کنند. تلاشهاشون ولی فایده چندانی نداشت و تغییر محسوسی در نتیجه نمیدیدند. تا اینکه یک ریاضیدان مجارستانی به اسم آبراهام والد رو استخدام کردند. والد به این نکته اشاره کرد که تحلیلها فقط روی هواپیماهایی انجام میشه که تونستن سالم به پایگاه برسند. درواقع هواپیماهایی که سقوط کردند و در دسترس نیستند، احتمالا تیر به بخشهای دیگه ای ازشون خورده که باعث سقوط شده. درواقع پیشنهاد کرد که نقاطی که اصلا تیر نخورده (روی هواپیماهایی که برگشتن) رو مقاوم سازی کنند.
این قضیه در علم روانشناسی و آمار یه اسم سوگیری بقا ( survivorship bias) شناخته میشه. تو بعضی از متنها بهش خطای بقا هم میگن. درواقع نوعی خطای منطقی هست که با تمرکز بر افراد یا چیزهایی که از یک فرآیند گزینش (یا فیلتر) گذر کرده اند و نادیده گرفتن مواردی که گذر نکردند پیش میاد. معمولا مواردی که از فیلتر رد نمیشن به چشم نمیان. این سوگیری میتونه خیلی راحت باعث نتیجه گیری غلط بشه.
یه مثال دیگه از این موضوع اینه که شنیدیم، کارآفرینان موفق و بزرگ دانشگاه رو رها کردند. مثالهایی هم میبینیم مثل استیو جابز، بیا گیتس، مارک زاکربرگ و غیره. درواقع اگر فقط اینها رو بررسی کنیم میتونیم ساده به این نتیجه برسیم که اینها ایده های خوبی داشتند و با رها کردن دانشگاه تونستن به موفقیتهای بزرگی برسن. ولی عملا هزاران و حتی میلیونها نفری که دانشگاه رو رها کردند و به موفقیتی هم دست نیافتند رو نمیبینیم. پس خیلی راحت ممکنه به نتیجه گیری غلط برسیم اگر سوگیری غلطی رو از ابتدا داشته باشیم.
این مورد حتی میتونه در مقالات علمی هم دیده بشه. مثلا یه تحقیقی در سال ۱۹۸۷ نشون داد که گربه هایی که از ساختمانهای کوتاهتر از ۶ طبقه به پایین میفتند ولی زنده میمونند، بیشتر آسیب میبینند نسبت به گربه هایی که از طبقات بالاتر میفتند و زنده میمونند. حتی این تحقیق سعی کرد دلیل علمی این رو هم پیدا کنه و به این نتیجه رسیدند که گربه ها حدود پنج طبقه طول میکشه که به سرعت حد میرسند و بعد از اون آرومتر و راحتتر هستند که باعث میشه کمتر آسیب ببینند. در حالیکه، یه مقاله سال ۱۹۹۶ این مطلب رو خاطرنشان کرد که ممکنه سوگیری بقا اینجا وجود داشته باشه. درواقع ممکنه که گربه هایی که از ساختمانهای بلندتر افتادن و زنده نموندن، احتمال کمتری داشته که کسی اونها رو به مطب دامپزشکی ببره و تحقیقی روی زخمهاشون انجام بشه. یعنی خیلی محتمله که بیشتر اون گربه ها زنده نموندن و اصلا به دامپزشکی نرسیدن.
اگر خواستید بیشتر راجع به این ماجرا بدونید و ببینید که چطور میتونید باهش مقابله کنید و نگذارید سوگیری بقا روی نتیجه گیری و تصمیم گیری هاتون اثر بذاره، میتونید لینک زیر رو مطالعه کنید.